Å?oże armaty polowej wz 02/26 „PrawosÅ‚awna" wydobyte przez GrupÄ™ poszukiwawczo -EksploracyjnÄ… Polskiego Towarzystwa Historycznego w Nowym Targu w miejscowoÅ›ci Krzywaczka k/MyÅ›lenic dn.29 09 2009roku
Armata wz 02/26 była drugą, po armacie francuskiej wz 1897-najpopularniejszą armatą polową WP przed 1939 rokiem.
Była to konstrukcja Rosyjska opracowana przez Zakłady Putiłowa w St. Petersburgu w 1902r
Rosjanie oparli jej konstrukcje na Å›wietnej armacie francuskiej firmy Schneider wz 1897.i nadali jej nazwÄ™ wz 1902 76,2mm „putiÅ‚owka"
Ze wzglÄ™du na walory użytkowe armata szybko staÅ‚a siÄ™ podstawowÄ… armatÄ… polowÄ… , i jako taka stanowiÅ‚a gÅ‚ówne uzbrojenie wojsk rosyjskich w czasie I Wojny Åšwiatowej. Po rewolucji Armia Czerwone „odziedziczyÅ‚a" duże iloÅ›ci tych armat które użyÅ‚a miÄ™dzy innymi do agresji na PolskÄ™ w 1920roku.
Armia Polska przejęła sporą ilość tych armat jako zdobycz wojenną na carskiej i bolszewickie Rosji w latach 1917 - 1920.
W latach 20 XX w .Inspektorat Techniczny WP przygotowaÅ‚o projekt przekalibrowania tych armat z kalibru 76,2 na bardziej „europejski"(francuski) kaliber 75mm. Projekt ten wykonaÅ‚y etapami od 1926 roku ZakÅ‚ady Starachowicki. W ten sposób armata 76.2 mm wz 02 staÅ‚a siÄ™ armatÄ… 75mm wz02/26.
OgóÅ‚em WP w 1939r posiadaÅ‚o 425 sztuk armaty wz 02/26 kal. 75mm i 89 sztuk „oryginalnych" armat wz 02 kal 76,2mm.
W czasie Wojny Obronnej 39r. dziaÅ‚a znajdowaÅ‚y siÄ™ na wyposażeniu 30 PuÅ‚ków Artylerii Lekkiej.
W armat te wyposażono również Polskie pociÄ…gi pancerne. Najbardziej znanÄ… armatÄ… wz 02/26 staÅ‚a siÄ™ armata naleÄ…ca do Wojskowej SkÅ‚adnicy Tranzytowej na Westerplatte , która podczas swej krótkiej dziaÅ‚alnoÅ›ci poczyniÅ‚a DoÅ› duże spustoszenia po stronie wroga.
Historia wydobycia tej armaty wiąże siÄ™ nierozerwalnie z dziaÅ‚aniami jakie nowotarski oddziaÅ‚ PTH prowadzi na terenie Podhala jak również caÅ‚ej Polski poÅ‚udniowej.
Podczas otwarcia staÅ‚ej ekspozycji „Lotnicze Åšlady na Ziemi myÅ›lenickiej" w schronisku na KudÅ‚aczach ,bÄ™dÄ…cej częściÄ… prowadzonego pod kierunkiem dr Krzysztofa Wielgusa projektu „MaÅ‚opolski Szlak Historii Lotnictwa" zgÅ‚osiÅ‚ siÄ™ do naszego kolegi dr Piotra Sadowskiego pan StanisÅ‚aw Dziedzic , soÅ‚tys miejscowoÅ›ci Koźmice MaÅ‚e k/Wieliczki . Wielki miÅ‚oÅ›nik i propagator historii
z racji przynależności do Klubu Historycznego im. gen Stefana Roweckiego Grota przy Kole Wieliczka ŚZŻ Armii Krajowej.
W czasie rozmowy podzieliÅ‚ siÄ™ z nami informacjami na temat miejsc zwiÄ…zanych z katastrofami lotniczymi z czasów II wojny Å›wiatowej na terenie Gminy Wieliczka. NadmieniÅ‚ również, że posiada kawaÅ‚ek osÅ‚ony armatniej lub transportera, która sÅ‚użyÅ‚a w jego domu rodzinnym do prac gospodarczych. ZaofiarowaÅ‚ przekazanie owego fragmentu na nasza maÅ‚Ä… ekspozycjÄ™.
Po otrzymaniu tego fragmentu stwierdziliśmy ku naszemu zdumieniu
i radoÅ›ci ,że jest to górna osÅ‚ona pancerna armaty wz 02/26 co samo
w sobie byÅ‚o sensacjÄ…, bo jak do tej pory oprócz dwóch armat tego typu zakupionych na licytacji w Finlandii przez prywatnych kolekcjonerów w 2008 roku nie zachowaÅ‚ siÄ™ żaden fragment takiego dziaÅ‚a z naszej polskiej „WrzeÅ›niowej" historii.
Pan Stanisław Dziedzic poinformował nas też, że jako uczeń Szkoły Podstawowej w Krzywaczce w latach 60-tych bawił się w potoku niedaleko miejsca zamieszkania, przy krzakach należących do dziadka Jakuba Dziedzica na szczątkach prawdopodobnie tej armaty. Po uzyskaniu tych informacji i uzgodnieniu terminu udaliśmy się
z naszym informatorem do Krzywaczki celem zlokalizowania miejsca gdzie znajdowaÅ‚ siÄ™ ten wrak by potem spróbować odtworzyć historiÄ™ tego dziaÅ‚a.
Po przeszukaniu dna potoku i wskazaniu przez pana Franciszka Dąbrowę prawdopodobnego miejsca położenia obiektu, odnaleźliśmy wystający z dna stalowy nitowany fragment konstrukcji. ,co jednoznacznie potwierdziło usłyszaną historię.
Po znalezieniu tego fragmentu dziaÅ‚ania skupiÅ‚y siÄ™ na uzyskaniu zgody wÅ‚aÅ›ciciela terenu, oraz zgody WKZ na odkopanie i wydobycie tego fragmentu, zwÅ‚aszcza ,że w rozmowie z miejscowÄ… ludnoÅ›ciÄ… okazaÅ‚o siÄ™ ,że o tÄ… częściÄ…„zainteresowani" sÄ… również miejscowi zbieracze zÅ‚omu .
DziÄ™ki wielkiej przychylnoÅ›ci wÅ‚aÅ›cicielki terenu pani Ireny DÄ…browy i pana mgr inż. arch. Jana Janczykowskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zezwolenia zostaÅ‚y wydane bÅ‚yskawicznie
i już po trzech dniach mogliÅ›my podjąć udanÄ… próbÄ™ wydobycia tego fragmentu armaty. ZwÅ‚aszcza, że po przybyciu na miejsce okazaÅ‚o siÄ™ iż nasze bezinwazyjne badanie nie pozostaÅ‚o niezauważone i na miejscu eksploracji zastaliÅ›my konstrukcjÄ™ już lekko odkopanÄ… przez ludzi pozyskujÄ…cych zÅ‚om.
Po wydobyciu okazaÅ‚o siÄ™ że jest to kompletna podstawa (laweta) armaty wz 02. Niestety czas już poczyniÅ‚ pewne spustoszenia (korozja wystajÄ…cych fragmentów) lecz mimo to stan okreÅ›lamy jako zadawalajÄ…cy
Mamy nadzieję ,że po dokonaniu pełnej konserwacji obiektu (konserwacja przeprowadzona będzie pod okiem zawodowego konserwatora wraz z napisaniem programu konserwatorskiego i całej dokumentacji konserwatorskiej) uda nam się zdobyć środki aby odtworzyć całą armatę w jej pierwotnym kształcie.
Oprócz tych dziaÅ‚aÅ„ podjÄ™liÅ›my od razu badania nad historiÄ… tego obiektu i już po dwóch dniach ,w wyniku wstÄ™pnych ustaleÅ„ ,możemy powiedzieć, że armata ta należaÅ‚a (prawdopodobnie)do 4 PuÅ‚ku Strzelców PodhalaÅ„skich, który toczyÅ‚ w tym rejonie (GÅ‚ogoczów - Krzywaczka) póÅ‚toradniowe walki ok. 5 wrzeÅ›nia 1939 roku z niemieckim agresorem.
PodstawÄ… do identyfikacji byÅ‚y rysunki oryginaÅ‚u oraz zdjÄ™cia zarówno „naszych" armat jak i zdjÄ™cia armat FiÅ„skich i Rosyjskich z różnych muzeów znajdujÄ…cych siÄ™ na terenie tych PaÅ„stw
W wydobyciu i badaniach terenowych wzięli udział członkowie PTH Nowy Targ ,sympatycy i miłośnicy Historii:
Stanisław Dziedzic
dr Piotr Sadowski
mgr szt. Dominik Synowiec
mgr Szymon Pawlikowski - nadzór archeologiczny
mgr Robert Kowalski- prezes PTH oddział Nowy targ
dr inż. Arch. Krzysztof Wielgus
Piotr Szymski
Robert Trzeboński
Mateusz Jastrzębski
Tomasz Jastrzębski
Składamy podziękowania za ogromną pomoc i okazane zrozumienie:
Pani Irenie Dąbrowie - właścicielce posesji
Panu mgr inż. arch. Janowi Janczykowskiemu - Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków
Panu mgr Szymonowi Pawlikowskiemu
Panu Januszowi Starcowi sołtysowi wioski Krzywaczka
Pani Józefie Dziedzic za wypożyczenie ciÄ…gnika rolniczego.
Panom Marianowi i Zygmuntowi LeÅ›niakom za informacje o prawdopodobnych innych „dokumentach" historii zalegajÄ…cych
w w/w miejscowości.
Zwracamy siÄ™ z wielkim apelem do ludzi dobrej woli, którzy pamiÄ™tajÄ… wydarzenia wrzeÅ›niowe 1939 r. a może okoliczność
w jaki sposób opisywana armata znalazÅ‚a siÄ™ w miejscu, z którego wydobyto Å‚oże celem odnalezienia pozostaÅ‚ych elementów, tego wrzeÅ›niowego „reliktu" polskiego uzbrojenia wojny obronnej 1939 r.
„ NARÓD BEZ HISTORII JEST NARODEM BEZ
PRZYSZÅ?OÅšCI "
Koordynator
Grupy Poszukiwawczo -Eksploracyjnej
Polskiego Towarzystwa Historycznego
Oddział Nowy Targ
Tomasz Jastrzębski
Kontakt Wieliczka tel. 0-12 288 04 95
0608694386
Identyfikacja charakterystycznych elementów armaty
„ogon" wraz z lemieszem wydobytej lawety
„ogon" lawety z Muzeum Artylerii w St. Petersburgu
Cieszę się niezmiernie iż pomogłem udokumentować
w pewnym stopniu wrzeÅ›niowÄ… historiÄ™ tej MaÅ‚ej Ojczyzny jakÄ… jest Krzywaczka, w której spÄ™dziÅ‚em dwadzieÅ›cia jeden lat mÅ‚odzieÅ„czego życia. Patriotyzm globalny nie bierze siÄ™ z nikÄ…d, wywodzi siÄ™ od patriotyzmu lokalnego, ciÅ›nie siÄ™ na usta powiedzenie szczególnie
w dobie Unii socjalistyczno-europejskiej, „ Cudze chwalicie swego nie znacie, sami nie wiecie co posiadacie"
PrzyÅ‚Ä…czam siÄ™ do podziÄ™kowaÅ„ i apelu pana Tomasza JastrzÄ™bskiego, a Jemu i Grupie eksploracyjno- poszukiwawczej oraz panu Piotrowi Sadowskiemu i prezesowi PTH panu Robertowi Kowalskiemu dziÄ™kujÄ™ za podjÄ™te dzieÅ‚o nauczania mÅ‚odego pokolenia Polaków, przez żywÄ… lekcjÄ™ historii, za nauczanie dokumentami, elementami uzbrojenia, niejednokrotnie szczÄ…tkami ludzkimi wyrwanymi ziemi. Wtedy to traci racjÄ™ bytu slogan, że historiÄ™ tworzÄ… historycy, historiÄ™ tworzÄ… fakty dokonane i znaleziska wydobyte dziÄ™ki zapaÅ‚owi
i samozaparciu, poÅ›wiÄ™ceniu wÅ‚asnego czasu i niejednokrotnie wÅ‚asnych Å›rodków finansowych, czego nie potrafiÄ… zrozumieć ludzie, którzy nic za darmo nie zrobiÄ…. To dziÄ™ki takim ludziom jak ekipa dr Krzysztofa Wielgusa z Politechniki Krakowskiej, dla których istniejÄ… wartoÅ›ci nadrzÄ™dne, a jest niÄ… Nasza Ojczyzna, nie poprawnie polityczna europejska ale Piastowska, JagieloÅ„ska Rzeczypospolita Polska.
ChciaÅ‚em podziÄ™kować szczególnie mojej mamie Józefie Dziedzic, która bez wahania na mojÄ… proÅ›bÄ™ pozwoliÅ‚a mi zabrać parÄ™ lat temu wyżej opisywanÄ… blachÄ™ do Komiczek. CzuÅ‚em że komuÅ› ona siÄ™ kiedyÅ› przyda, a u mnie bÄ™dzie bezpieczniejsza i nie trafi do Chin poprzez hutÄ™ Mittal- Stal. Ta blacha jak pamiÄ™tam zawsze u nas byÅ‚a, przyszÅ‚a z nami podczas przeprowadzki ze starego do nowego domu wybudowanego przez rodziców i tu sÅ‚użyÅ‚a jako pochylnia upadowa do wjazdu taczkami do piwnicy a późnej motocyklem WSK 125
z powodu różnicy wysokoÅ›ci terenu. I to caÅ‚e zamieszanie historyczne na poÅ‚udniu Polski od Cieszyna do Krakowa poprzez KrzywaczkÄ™, Koźmice MaÅ‚e, Pcim, WieliczkÄ™ i Nowy Targ zaczęło siÄ™ od tej „nie prostej" lecz Å‚ukowo zagiÄ™tej po jednej krawÄ™dzi osÅ‚ony. MyÅ›lÄ™ że tÄ… blachÄ™ zdemontowaÅ‚ mój dziadek Jakub Dziedzic, jego pierwsza żona a moja babcia Waleria byÅ‚a siostrÄ… Józefa ojca obecnej wÅ‚aÅ›cicielki parceli gdzie wykopano lawetÄ™ Ireny DÄ…browy
i posiadamy sÄ…siedztwie zalesionÄ… dziaÅ‚kÄ™. Wyżej wspomniany przodek rodu dziadek Kuba sÅ‚użyÅ‚ w artylerii konnej jak mawiaÅ‚, w I wojnie byÅ‚ nawet w JugosÅ‚awi, po I wojnie wróciÅ‚ z kieratem i mÅ‚ocarniÄ… austriackÄ…, z II wojny wróciÅ‚ w listopadzie 39 roku z furmankÄ… i parÄ… koni, lecz zadenuncjonowany musiaÅ‚ Niemcom konie oddać. Pewnie te doÅ›wiadczenia wojenne dziadka miaÅ‚y wpÅ‚yw na demontaż i nieprzypadkowo ta osÅ‚ona zadomowiÅ‚a w naszym starym domu, możliwe że byÅ‚o coÅ› jeszcze. Jako maÅ‚y dzieciak pamiÄ™tam jakby pistolet rakietnicÄ™ masywnÄ… dużego kalibru bez rÄ™kojeÅ›ci, pewnie zgniÅ‚a, heÅ‚m poniemiecki i blaszany walcowy pojemnik na maskÄ™ p-gaz
DziÄ™kujÄ™ za podjÄ™te dzieÅ‚o odnalezienia szczÄ…tków samolotu, który rozbiÅ‚ siÄ™ w Byszycach Gmina Wieliczka okoÅ‚o 18/ 19 stycznia 1945 roku. SzczÄ…tki tego samolotu pozwolÄ… na rewizjÄ™ dotychczasowej wiedzy na temat wypadku lotniczego w tym miejscu. Znaleziska na dzisiaj pozwalajÄ… wysnuć w osiemdziesiÄ™ciu procentach jak twierdzi dr Piotr Sadowski, że byÅ‚ to samolot Daglas- Boston A 20, a nie IÅ‚ 2. Natomiast zaÅ‚ogÄ™ stanowili trzej Rosjanie, nie jeden pochowany
w miejscu pomnika w lesie w Koźmicach Wielkich na granicy z Byszycami. W rozmowie jakÄ… przeprowadziÅ‚em z panem Piotrem 27 wrzeÅ›nia 2009 r. operowaÅ‚ nazwiskami zaÅ‚ogi jak również Niemca, który zastrzeliÅ‚ samolot amerykaÅ„ski pilotowany przez Rosjan, wiele sprzÄ™tu przekazano w czasie wojny Sowietom.
ApelujÄ™ w tym miejscu do spoÅ‚eczeÅ„stwa Byszyc i okolicznych wiosek o pomoc Å›wiadków tego zdarzenia jak również osoby, które sÄ… w posiadaniu elementów z tego samolotu w celu przekazania lub pozwolenia sfotografowania, aby ustalić jednoznacznie typ i dokÅ‚adnÄ… datÄ™ zastrzelenia a nastÄ™pnie rozbicia siÄ™ na dÄ™bach samolotu w Byszycach okolicy posesji pani Chlebdy. Grupa eksploracyjno-poszukiwawcza pod kierownictwem pana Tomasza JastrzÄ™bskiego poszukuje wiÄ™kszego elementu dla stuprocentowego zidentyfikowania typu samolotu. To ich że tak powiem grzebanie w ziemi bÄ…dź udostÄ™pnione fotografie w powiÄ…zaniu z wiedzÄ… historyków, panów Piotra Sadowskiego, Roberta Kowalskiego i Krzysztofa Wielgusa, którzy z kolei „grzebiÄ… w dokumentach" i dziÄ™ki poczcie internetowej
szukajÄ… w raportach na caÅ‚ym Å›wiecie, oraz relacji osób, którzy uczestniczyli w tej najtragiczniejszej wojnie w historii ludzkoÅ›ci za przyczynÄ… Hitlera i Stalina.
DziÄ™kujÄ™ niżej wymienionym panom z Polskiego Towarzystwa Historycznego a mianowicie: Dominikowi Synowcowi, PawÅ‚owi GÄ…dkowi, Piotrowi Szymskiemu, Mateuszowi JastrzÄ™bskiemu, Robertowi TrzeboÅ„skiemu, Robertowi Kosteckiemu, Piotrowi Sadowskiemu, Prezesowi Robertowi Kowalskiemu, Archeologowi Szymonowi Pawlikowskiemu, Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków Janowi Janczykowskiemu i Architektowi Krzysztofowi Wielgusowi z Politechniki Krakowskiej a na koniec serdecznie dziÄ™kujÄ™ Wieliczaninowi panu Tomaszowi JastrzÄ™bskiemu, z którym wspóÅ‚pracujÄ™ na bieżąco. Nasza znajomość jest krótka, ale jak sam stwierdziÅ‚ bardzo efektywna.
DziÄ™ki panu Tomaszowi i jego kolegom i wspóÅ‚pracownikom pogÅ‚Ä™biÅ‚em wiedzÄ™ z okresu wojny obronnej Naszych okolic, czym bardzo chÄ™tnie siÄ™ dzielÄ™ i wiedzÄ… oraz fotografiami i podzielÄ™ siÄ™ sukcesywnie w miarÄ™ napÅ‚ywu informacji tej rozwojowej, opisywanej a „dotykajÄ…cej" Nas bezpoÅ›rednio historii najnowszej XX wieku.
DziÄ™kujÄ™ serdecznie mieszkaÅ„com Byszyc; pani Chlebdzie, która cechuje siÄ™ bardzo dobrÄ… pamiÄ™ciÄ… i nakierowaÅ‚a poszukiwania we wÅ‚aÅ›ciwym kierunku i jej ziÄ™ciowi panu WÄ…trobie, DziÄ™kujÄ™ panu Kurowskiemu i jego małżonce. DziÄ™kujÄ™ bardzo koledze po fachu soÅ‚tysowi wioski Byszyce, Adamowi Dyrdzie za okazanÄ… pomoc, której nadal bÄ™dziemy potrzebować. DziÄ™kujÄ™ pani nie pomnÄ™ nazwiska, wÅ‚aÅ›cicielce parceli za pozwolenie wejÅ›cia i prowadzenie prac poszukiwawczych na swojej dziaÅ‚ce, na której znajdujÄ… siÄ™ szczÄ…tki rozbitego samolotu.
SZCZĘŚĆ BOŻE LUDZIOM DOBREJ WOLI
Stanisław Dziedzic
kontakt 0-12 651 70 15
polskidziedzic@op.pl
przew. Klubu Historycznego im. gen. S. Roweckiego Grota przy Kole Wieliczka Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej
Sołtys wioski Koźmice Małe
KorzystajÄ…c z okazji zapraszam na stronÄ™ internetowÄ… Naszej wioski
kozmice.pl